De nieuwe onderwijsomgeving

De inrichting van de onderwijsomgeving heeft een grote invloed op de prestaties en het welzijn van leerlingen en docenten. Maar waar moet de onderwijsomgeving vandaag de dag aan voldoen? Wat zijn belangrijke thema’s en vraagstukken die op dit moment spelen? En hoe ziet de onderwijsomgeving van de toekomst eruit? LEOXX in gesprek met Hans Bosman, facilitair manager bij Hotelschool The Hague, Jos Hermans, (interieur)architect bij RoosRos Architecten en Peter Heuzinkveld, interieurarchitect en eigenaar van Tektor interieur & architectuur.

FLEXIBILITEIT VAN RUIMTES

Een van de thema’s die alle partijen mede door de invloed van corona zien spelen, is de flexibiliteit en aanpasbaarheid van ruimtes. Jos Hermans: “Vooral het afgelopen driekwart jaar krijgen we steeds vaker de vraag naar flexibiliteit van ruimtes. De behoefte om het gebouw aan te kunnen passen aan het moment en straks weer terug te kunnen naar een after-coronaindeling is groot.” Dat corona de vraag naar flexibele ruimtes heeft versneld, beaamt ook Hans Bosman. Bij de renovatie van Hotelschool The Hague, die naar verwachting deze zomer wordt afgerond en waar hij als voorzitter van het bouwteam in samenwerking met onder andere Fokkema & Partners Architecten BV nauw bij betrokken is, kwam dit vraagstuk ook naar voren. “We merken dat docenten graag de mogelijkheid hebben ruimtes makkelijker om te bouwen van een grote klassikale indeling naar meer kleine en intieme settings. Onder de studenten viel het ons op dat zij naast individuele werkplekken, over veel meer mogelijkheden willen beschikken om groepsgerichtte kunnen werken. Dit in tegenstelling tot wat wij zelf eerst dachten.”

SFEER EN BELEVING

De tijd van de standaard blokkendozen en een eenheidsworst in inrichting waarbij alle schoolgebouwen een kopie van elkaar zijn, lijkt inmiddels achter ons te liggen. Ook in de onderwijsomgeving wordt er in toenemende mate belang gehecht aan sfeer en een unieke beleving. Jos Hermans: “Uitstraling wordt steeds belangrijker. Scholen zetten steeds meer in op de verbeelding van de eigen identiteit en het uitdragen van een bepaald thema. Een huiselijk gevoel, sfeer, warmte en zelfs het woord ‘gezellig’ zijn veelgehoorde termen.” Hans Bosman: “Onze connectivity space, de ruimte in het middenstuk van het gebouw waar studenten en docenten elkaar kunnen ontmoeten, wordt straks helemaal ingericht in huiskamerstijl. Op die manier creëren we een ontspannen sfeer waarin samenkomen en ontmoeten centraal staan.”

DUURZAAMHEID

Op het gebied van duurzaamheid valt er nog wel het een en ander te winnen in schoolgebouwen. Peter Heuzinkveld: “Als het over duurzaamheid gaat bij scholen, zien we dat dit thema zich vooral afspeelt rondom energiegebruik en -verbruik. Zo wordt er veel geïnvesteerd in warmteterugwininstallaties en energiezuinige gevels waarbij het weren en benutten van de zon centraal staat (denk aan dubbelglas en zonnepanelen).” Dat duurzaamheid zich vooral afspeelt op technisch vlak en in mindere mate in materiaalgebruik en het interieur, bevestigt ook Jos Hermans. Onderhoudsvriendelijk en een lange levensduur staan nog altijd voorop, duurzaam en circulariteit volgen later pas. Al wordt hier toch steeds vaker met een schuin oog naar gekeken, merkt Hans Bosman. “Naast veel technische duurzaamheidsaspecten, hebben we ook bewust gekozen voor een vloer uit de Amtico Cirro-collectie; een pvc-vrije vinylvloer die voldoet aan strenge milieunormen op het gebied van duurzaam bouwen.”

WELL-BEING

Het thema well-being en bouwen volgens WELL, wordt in de onderwijsomgeving nog te weinig toegepast, vertelt Jos Hermans. De kwaliteit en beleving van de ruimtes en dus ook de prestaties worden door vele factoren beïnvloed. Naast akoestiek, daglicht, ventilatie en frisse lucht, zijn ook kleur, geur, kunstlicht, maar zeker ook de invloed van groen en natuur van groot belang. Peter Heuzinkveld: “De nadruk ligt op dat vlak vooral op de frisse scholen-norm, waar scholen in het basis- en voortgezet onderwijs een subsidie voor kunnen krijgen. Helemaal in deze coronatijd, waarin een gezond binnenklimaat actueler is dan ooit.”

TOEKOMSTVISIE

Voor de onderwijsomgeving van de toekomst ziet Peter Heuzinkveld in toenemende mate een rol voor brede scholen weggelegd. “Ook een combinatie van gebouwen met verschillende functies zoals kantoren, scholen en woningen bij elkaar gaan we mogelijk vaker zien. Aanpasbaarheid van het gebouw en de ruimtes blijft hierbij belangrijk.” Hij pleit voor het toepassen van een zekere overmaat qua ruimte bij het ontwerpen en bouwen. “Op die manier houd je voldoende mogelijkheden om mee te bewegen met de veranderende functies van het gebouw door de jaren heen.“ Jos Hermans ziet niet per se het principe van de brede school zich verder uitbreiden, maar meer een variatie daarop in de ontwikkeling van multifunctionele en flexibele gebouwen die ook als school ingezet kunnen worden. “Dus niet meerdere verzamelgebouwen van functies bij elkaar, maar in plaats daarvan één gebouw dat flexibel en aanpasbaar is naar meerdere functies. De verbinding met groen en de natuur is daarbij van groot belang. Zo kan het voorkomen datleerlingen les krijgen in het naastgelegen weiland of park. Licht en lucht in optima forma.”

Qua inhoud van het onderwijs zelf ziet Hans Bosman een verschuiving optreden van individueel leren naar groepswerk. “Blended learning, waarbij fysiek en online onderwijs steeds meer met elkaar verweven raken, neemt een grote vlucht. De voorbereiding van de lessen zal steeds meer digitaal via bijvoorbeeld YouTube-filmpjes plaatsvinden, in de lessen op locatie gaat het meer de diepte in.” Allemaal ontwikkelingen die architecten, onderwijsinrichters en scholen voor interessante uitdagingen stellen bij het ontwerpen en vormgeven van de onderwijsomgeving.